• 1 H. Lowood Game studies now, history of science then, „Games and Culture” 2006 No. 1.
• 2 E. Melcer, T.-H. Nguyen, Z. Chen, A. Canossa, M.S. El-Nasr, K. Isbister Games Research Today: Analy (...)
• 3 T. Quandt, J. Van Looy, J. Vogelgesang, M. Elson, J.D. Ivory, M. Consalvo, F. Mäyrä Digital games r (...)
• 4 Zob. M. Filiciak, P. Sterczewski, B. Schweiger, P. Frelik, S. Krawczyk Trybalizm, pominięcia, uprze (...)
• 5 Zob. S. Deterding The Pyrrhic victory of game studies: Assessing the past, present, and future of i (...)
• 6 A. Surdyk Status naukowy ludologii. Przyczynek do dyskusji, „Homo Ludens” 2009 nr 1; A. Surdyk Bada (...)

1Przedmiotem artykułu jest złożona historia polskich badań nad grami wideo. Badania gier (podobnie jak inne dziedziny nauki) nie mogą obejść się bez autorefleksji, a więc także wiedzy o własnej historii i stanie obecnym. W anglojęzycznym obiegu naukowym problematykę tę poruszano niekiedy w starszych pracach¹, ale w ostatnim czasie jej obecność staje się bardziej dostrzegalna. Przykładem tego są badania nad tematyką publikacji² oraz zainteresowaniami i afiliacjami samych badaczy³. W niektórych wypadkach – dość rzadkich – autorefleksja ma wyraźny rys krytyczny⁴. Niewiele jest jednak systematycznych analiz historycznego rozwoju badań nad grami, i to nawet w tak ważnych dla tej dziedziny krajach jak państwa nordyckie i Stany Zjednoczone⁵. Dość podobnie przedstawia się stan wiedzy o badaniach polskich. Dotychczasowe opracowania⁶ analizują ich historyczny wymiar fragmentarycznie, dlatego też przyjrzymy się zainteresowaniu grami w różnych obiegach naukowych. Rozważymy także kwestie terminologiczne i sformułujemy następującą tezę: dzięki procesom instytucjonalizacji i umiędzynarodowienia w polskich badaniach nad grami wyłonił się nurt badawczy bliski anglojęzycznej dziedzinie game studies, dla którego najbardziej właściwą rodzimą nazwą jest „groznawstwo”.

• 7 E. Piasecki Zabawy i gry ruchowe dzieci i młodzieży: ze źródeł dziejowych i ludoznawczych, przeważn (...)
• 8 B. Kluska, współpr. M. Rozwadowski Bajty polskie, wyd. 2.0 popr. i uzup., nakład własny, Sosnowiec (...)
• 9 Zob. K.K. Nowak Szkoła Symulacji Systemów Gospodarczych (1978-2010) – historia i dorobek, „Manageme (...)
• 10 T. Pszczołowski Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Ossolineum, Wrocław 1978,
• 11 D. Crookall The founding of modern simulation/gaming: S&G and ISAGA four decades on, „Simulation an (...)

3Początki rodzimej refleksji akademickiej nad ludyczną sferą kultury sięgają co najmniej międzywojnia⁷. Zainteresowanie grami przybrało jednak na sile dopiero w latach 90. XX wieku, zapewne przede wszystkim w odpowiedzi na rozwój elektronicznej rozrywki. Równocześnie warto pamiętać, że zanim gry komputerowe stały się w Polsce elementem kultury popularnej, miały swoje miejsce w ośrodkach badawczych. Uznawane obecnie za pierwszą polską grę komputerową Kółko i krzyżyk (Miś, 1960)⁸ powstało w Zakładzie Aparatów Matematycznych Państwowej Akademii Nauk. Z kolei od lat 70. działała Szkoła Symulacji Systemów Gospodarczych⁹, której członkowie już w dekadzie Gierka prowadzili projekty badawcze, które można określić jako symulacyjne gry komputerowe – uruchamiane na maszynach takich jak polska seria komputerów Odra. Związany z tym środowiskiem Tadeusz Pszczołowski definiował zabawę na podstawie prac Huizingi, a grę – nawiązując do teorii gier i organizacji¹⁰. Dzisiaj polscy badacze wywodzący się z tego nurtu badań (m.in. z Akademii Leona Koźmińskiego) działają w strukturach stowarzyszenia International Simulation and Gaming Association, które rozwinęło się równolegle z czasopismem „Simulation & Gaming”¹¹.

• 12 R. Ciarka Śmierć kina, w: Sztuka na wysokości oczu. Film i antropologia, red. Z. Benedyktowicz, D. (...)
• 13 T.W. Malone What makes things fun to learn? A study of intrinsically motivating computer games, Xer (...)
• 14 Dla ścisłości, fragmenty prac Caillois były dostępne w języku polskim już od lat 70. XX wieku. Zob. (...)

4Pierwszy rodzimy tekst naukowy poruszający problematykę gier wideo, do którego udało nam się dotrzeć, to publikacja autorstwa Ryszarda Ciarki wydana w 1991 roku¹² (a więc jedenaście lat po – uznawanej za pionierską w skali międzynarodowej – pracy Thomasa W. Malone’a¹³). Reprezentuje ona ten nurt badań nad grami cyfrowymi, który wywodzi się z filmoznawczej tradycji studiów nad kulturą audiowizualną, i stawia liczne pytania o przyszłość medium filmowego w obliczu rozwoju nowego zjawiska, jakim są gry komputerowe. Sam Ciarka nie odnosi się do innych badań nad grami, natomiast pozostali prekursorzy polskiego groznawstwa najczęściej odwoływali się do klasycznych studiów nad grą i zabawą, a więc do Johana Huizingi (Homo ludens, oryg. 1938, tłum. polskie 1967) i Rogera Caillois (Gry i ludzie, oryg. 1958, tłum. pol. 1997¹⁴).

• 15 Z. Wałaszewski Niekończące się powtarzanie, nieskończoność powtórzenia, w: Od fotografii do rzeczyw (...)
• 16 Wątek ten pojawił się w naszych wywiadach z Piotrem Sitarskim (4 listopada 2015 roku) i Zbigniewem (...)
• 17 M.A. Buckles Interactive fiction: The computer storygame «Adventure» [praca doktorska], UC San Dieg (...)
• 18 M. Erard 2 Decades Later; Let Down by Academia, Game Pioneer Changed Paths, „The New York Times” 06 (...)

5Jedną z pierwszych polskich konferencji akademickich, w trakcie których szerzej poruszano tematykę gier wideo, była sesja naukowa zorganizowana przez Marylę Hopfinger – „Od fotografii do rzeczywistości wirtualnej” (11-13 grudnia 1995 roku). W tomie pokonferencyjnym znajdziemy tekst Zbigniewa Wałaszewskiego, który analizuje doświadczenie rozgrywki w tytułach takich jak Doom (id Software, 1993) i zestawia je z doświadczeniem odbioru innych mediów¹⁵. Hopfinger była w późniejszym okresie promotorką lub recenzentką kilku prac doktorskich o grach wideo i grach fabularnych (RPG). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na przychylność opiekunów naukowych i – szerzej – całego kulturoznawczego środowiska akademickiego dla badań nowego zjawiska¹⁶. Młodzi badacze gier nie trafiali w Polsce na ostracyzm, z którym zetknęła się Mary Ann Buckles. Autorka jednej z najwcześniejszych prac doktorskich w dziedzinie przyszłych game studies¹⁷, poświęconej grom przygodowym, tuż po swojej obronie postanowiła na zawsze opuścić świat akademicki¹⁸.

• 19 M. Kikulska Walory dydaktyczne wybranych gier komputerowych, „Toruńskie Studia Dydaktyczne” 1995 nr (...)
• 20 P. Płaneta Piekło McLuhana czy „elektroniczne ocalenie”? Gra komputerowa jako środek transmisji kul (...)
• 21 H. Noga Zagrożenie wolności człowieka przez programy komputerowe, „Studia nad Rodziną” 1998 nr 2; H (...)
• 22 I. Ulfik-Jaworska Czy gry komputerowe mogą być niebezpieczne?, „Wychowawca” 2002 nr 1; M. Braun-Gał (...)
• 23 A. Barczak Komputerowe gry wojenne, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1996.

6Nie tylko kulturoznawcy i badacze mediów interesowali się w Polsce grami. Czasopismo „Toruńskie Studia Dydaktyczne”, gdzie opublikowano wiele prac na temat wykorzystania komputerów w kształceniu, w 1995 roku zamieściło dwa teksty o edukacyjnym zastosowaniu gier wideo¹⁹. „Zeszyty Prasoznawcze” z 1996 roku zawierają tekst medioznawczy omawiający gry komputerowe w kontekście teorii Marshalla McLuhana²⁰. Pod koniec dekady pojawiły się też akademickie artykuły pedagogiczne przedstawiające gry jako zagrożenie dla dzieci i młodzieży²¹ (krytyczne względem gier publikacje z dziedziny psychologii były nieco późniejsze²²). Z kolei związany ze środowiskiem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego Andrzej Barczak opublikował podręcznik akademicki poświęcony komputerowym grom wojennym²³.

• 24 K. Arkuszewski Quake – fenomen społecznego odbioru gry komputerowej [praca magisterska], Uniwersyte (...)

7W tym okresie zaczęły powstawać także prace magisterskie poświęcone grom wideo, jak praca Krzysztofa Arkuszewskiego o recepcji gry Quake (id Software, 1996)²⁴. Dotarcie do innych opracowań naukowych z tego okresu stanowi istotne wyzwanie archiwistyczne, gdyż są to w dużej mierze teksty nieskatalogowane. Niemniej ich odnalezienie przysłuży się z pewnością badaniom historycznym – zarówno nad genezą i rozwojem groznawstwa, jak i nad historią recepcji gier wideo w Polsce.

• 25 International Conference Challenge of Computer Games [książka abstraktów], Łódź 2002.

8Międzynarodowa konferencja „Challenge of Computer Games” (25-27 października 2002 roku), której głównym organizatorem był Piotr Sitarski, była pierwszym polskim wydarzeniem tego rodzaju. Wzięło w niej udział 19 prelegentów z kraju – na łącznie 46 uczestników z wielu państw, reprezentujących zarówno instytucje akademickie, jak i środowiska publicystów i twórców gier²⁵. Choć konferencja była miejscem spotkania przyszłego środowiska naukowego, to okazała się niewykorzystaną szansą trwałego umiędzynarodowienia polskich badań gier, do czego przyczynił się brak publikacji pokonferencyjnej. Na następną inicjatywę tej skali trzeba było poczekać ponad dekadę.

• 26 M. Ostaszewski, M. Rudnicki, A. Świtalska, A. Wojciechowska, J. Tchórzewski Wstęp, w: Inżynieria gi (...)
• 27 M. Ostaszewski, M. Rudnicki Przyszłość fabularnych gier komputerowych, w: Inżynieria gier komputero (...)

9We wrześniu 2004 roku na Akademii Podlaskiej odbyła się pierwsza edycja cyklicznej konferencji „Inżynieria Gier Komputerowych”; wzięło w niej udział około 80 uczestników²⁶. W pierwszym tomie pokonferencyjnym można znaleźć tekst Marka Ostaszewskiego i Michała Rudnickiego, który omawia ewolucję gier cRPG i odwołuje się do prac Janet Murray²⁷. Jest to jednak jeden z nielicznych przypadków, gdy autorzy publikacji IGK powołują się na humanistyczne lub społeczne badania gier (a te z kolei rzadko odnoszą się do informatyki). Być może z czasem to się zmieni, gdyż w ostatnich latach wykształciły się nowe przestrzenie komunikacji badaczy gier z dziedziny humanistyki, nauk ścisłych i uczelni artystycznych. Mamy tu na myśli konferencję „Game Industry Conference”, organizowaną od 2012 roku równolegle z Poznań Game Arena, a także „Conference on Game Innovations”, która odbyła się po raz pierwszy w Łodzi w 2016 roku.

• 28 Historia powstania i rozwoju PTBG została już szczegółowo opisana w innych publikacjach. Zob. A. Su (...)
• 29 A. Surdyk Wstęp, w: Kulturotwórcza funkcja gier. Gra jako medium, tekst i rytuał (tom 1), red. A. S (...)
• 30 Kulturotwórcza funkcja gier… (tom 1); Kulturotwórcza funkcja gier. Gra jako medium, tekst i rytuał (...)

10Ważnym etapem instytucjonalizacji krajowych badań nad grami było powołanie Polskiego Towarzystwa Badania Gier w 2004 roku²⁸. Rok później w Poznaniu odbyła się pierwsza konferencja PTBG, w której wzięło udział ponad 120 osób²⁹. Kolejne edycje odbywają się w rytmie rocznym aż do dziś, kontynuowane są również wydarzenia z cyklu „Inżynieria Gier Komputerowych”. W 2007 roku teksty powstałe po inicjalnej konferencji PTBG opublikowano w dwu tomach zbiorowych³⁰, w roku 2008 szereg artykułów zamieszczono w piśmie „Homo Communicativus”, a w 2009 – w nowo utworzonym periodyku „Homo Ludens”. Periodyk ten, istniejący do dziś, był do 2014 roku jedynym społeczno-humanistycznym czasopismem o grach wydawanym w Polsce. Według naszych rachunków w latach 2009-2015 ukazały się w nim 54 artykuły o grach wideo (32% ze 168 artykułów opublikowanych w tym czasie).

• 31 A. Surdyk Charakter i cele Polskiego Towarzystwa Badania Gier oraz perspektywy badań nad grami w Po (...)
• 32 G. Frasca Ludology meets narratology: similitude and differences between (video) games and narrativ (...)
• 33 E. Aarseth Ludology, w: The Routledge companion to video game studies, Routledge, New York– London (...)
• 34 Reprezentowanym przede wszystkim przez Markku Eskelinena, Gonzala Frascę i Jespera Juula.
• 35 Mowa tu głównie o krytyce prac Brandy Laurel i Janet Murray przeprowadzonej przez Eskelinena (zob. (...)

11Polskie Towarzystwo Badania Gier określa się jako „towarzystwo ludologiczne”. We wczesnym tekście programowym Augustyn Surdyk definiuje „ludologię” jako szeroko pojętą „naukę o grach”³¹, a więc w sposób bliski oryginalnej propozycji Gonzala Fraski, mówiącej o ludologii jako „dyscyplinie, która bada aktywności gry i zabawy”³². Espen Aarseth zauważa, że wprawdzie w ujęciu Fraski ludologia miała być dla gier tym, czym narratologia dla narracji, ale badacz ten nigdy nie sprecyzował metodologicznych czy też paradygmatycznych założeń ludologii³³. Być może dlatego podejście to nie znalazło szerokiego zastosowania w dalszych anglojęzycznych badaniach nad grami. Zazwyczaj jest utożsamiane z nurtem badawczym żywym na przełomie wieków³⁴ oraz ze specyficznym podejściem do badania gier skupionym na rozgrywce i mechanice. Aarseth podkreśla, że ludologia to nie dyscyplina ani paradygmat, ale przede wszystkim historycznie uwarunkowana krytyczna reakcja wobec prób zastosowania teorii literatury do badania gier³⁵.

• 36 M. Filiciak Wirtualny plac zabaw. Gry sieciowe i przemiany kultury współczesnej, Wydawnictwa Akadem (...)
• 37 J. Stasieńko Alien vs. Predator? Gry komputerowe a badania literackie, Wydawnictwo Naukowe Dolnoślą (...)

12Tak zwany spór narratologów z ludologami nie miał swojego odpowiednika na gruncie polskim, jednak termin „ludologia” jako nazwa krajowych badań nad grami zyskał dużą popularność. Niemniej warto podkreślić, że nawet w połowie ubiegłej dekady termin ten stosowany był przez niektórych badaczy gier wideo wymiennie z określeniami takimi jak „teoria gier wideo”³⁶ czy „poetyka zabawy”³⁷, a więc o węższym znaczeniu niż proponowane przez Surdyka.

• 38 Według naszej wiedzy pojęcie to w znaczeniu fachowym pojawiło się po raz pierwszy w języku polskim (...)

14Tak rozumiane pojęcie ludologii niewątpliwie odegrało istotną rolę w konsolidacji określonego środowiska naukowego. Sądzimy jednak, że na obecnym etapie rozwoju polskich badań nad grami potrzebna jest inna perspektywa, uwzględniająca dwukierunkowy rozwój tej dziedziny wiedzy (badania informatyczne vs badania humanistyczno-społeczne) oraz bliższa stosowanemu dziś nazewnictwu anglojęzycznemu. Proponowany przez nas porządek terminologiczny (rysunek 1) rozróżnia trzy pojęcia: (1) „badania nad grami” lub „badania gier” to nazwa wszystkich badań akademickich związanych z grami, (2) „groznawstwo” – nazwa zinstytucjonalizowanych badań przyjmujących głównie perspektywę humanistyczną lub społeczną³⁸, a (3) „ludologia” – nazwa badań skupionych na analizie gier pod względem formalnym. Groznawstwo koncentruje się przy tym zwykle na grach wideo i jest podstawową dyscypliną badającą ten rodzaj gier w ramach szeroko rozumianej humanistyki. Rzadziej w ramach groznawstwa prowadzone są badania poświęcone innym grom, a także badania w zakresie nauk ścisłych i technicznych.

• 40 S. Deterding The Pyrrhic victory of game studies…, s. 3-12.
• 41 M.B. Garda Interaktywne fantasy. Gatunek w grach cyfrowych, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016, s. 15.

15Rozróżnienie pojęć game research i game studies pochodzi od Sebastiana Deterdinga⁴⁰. Polski termin „groznawstwo” został utworzony analogicznie do nazw innych dyscyplin, takich jak „filmoznawstwo” (film studies) czy „medioznawstwo” (media studies)⁴¹. Wykorzystując go, pragniemy również zwrócić uwagę na to, że w rodzimych badaniach gier pojawił się nurt, który w coraz większym stopniu przypomina anglojęzyczną dyscyplinę game studies. Zbieżność z zagranicznym nazewnictwem nie jest więc celem samym w sobie, lecz odzwierciedla podobieństwo obu pól badawczych.

• 42 Początkowo Sekcja Projektantów i Badaczy Gier Koła Naukowego Medioznawców UJ.
• 43 Szczegółowe informacje na ten temat są dostępne pod adresem http://tinylink.pl/25_lat_badan (adres (...)

16U progu drugiej dekady XXI wieku wielu współcześnie aktywnych badaczy i badaczek podjęło studia doktoranckie z myślą o realizowaniu tematów poświęconych wyłącznie grom wideo. Początek ich ścieżki naukowej wiąże się z powstaniem formalnych i nieformalnych zrzeszeń młodych naukowców. W 2011 roku powstały trzy tego rodzaju organizacje studencko-doktoranckie: Koło Naukowe Badaczy Gier przy Uniwersytecie Łódzkim, Koło Badaczy Popkultury Trickster przy Uniwersytecie Wrocławskim oraz nieformalna grupa badaczy Lvl.up związana z Uniwersytetem Jagiellońskim⁴². Środowiska skupione wokół tych inicjatyw zorganizowały w kolejnych latach wiele konferencji naukowych, niekiedy w całości poświęconych grom wideo. W 2015 roku odbyło się dziewięć konferencji podejmujących tę problematykę⁴³, rozsianych po ośrodkach akademickich w całym kraju, a w większości z nich brało udział wielu doktorantów.

• 44 P. Frelik The Master’s Digital Tools: Cognitive Capitalism and Non-Normative Gaming Practices, „Jou (...)

18Krajowi badacze uczestniczą również w wydarzeniach zagranicznych. Na przykład na konferencji Digital Games Research Association i Foundation of Digital Games (DiGRA i FDG) w 2016 roku polska delegacja stanowiła prawdopodobnie najliczniejszą (14 osób) spośród reprezentacji narodowych. Oprócz tego znacząca część aktywnych badaczy odwołuje się do aktualnych publikacji anglojęzycznych, pojawiły się już także pierwsze artykuły rodzimych autorów w zagranicznych czasopismach groznawczych⁴⁴. Ponadto niektóre rozwiązania organizacyjne krajowych edycji CEEGS i GamesLit oraz trzeciej edycji KGK (m.in. sposób oceny zgłoszeń) pokrywały się z zasadami przyjętymi na konferencjach DiGRA. Wszystko to świadczy o postępującej internacjonalizacji rodzimych badań nad grami, a także ich coraz mocniejszej pozycji w regionie Europy Środkowej i Wschodniej.

• 45 Zob. J. Stasieńko Cyberkulturoznawstwo – akademickie programy studiów z dziedziny nowych mediów i c (...)
• 46 S. Fizek Call of Duty dla polskich uczelni, „Technopolis”, 28.05.2010, http://technopolis.polityka. (...)
• 47 Strona internetowa projektu: http://www.gry-wideo.if.uj.edu.pl/ (22.11.2016).

19Ważnym krokiem w instytucjonalizacji dyscypliny jest chwila, kiedy staje się ona przedmiotem studiów uniwersyteckich⁴⁵, w tym wypadku kształcących specjalistów w zakresie projektowania, teorii i krytyki gier wideo. Od roku 2010, kiedy to edukacja akademicka w tej dziedzinie ograniczała się niemal wyłącznie do uczelni politechnicznych⁴⁶, powstaje coraz więcej humanistycznych kierunków i specjalności uwzględniających przedmioty groznawcze. Właśnie w 2010 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim w ramach projektu Wiking⁴⁷ współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej uruchomiono specjalizację „Projektowanie gier wideo” skierowaną do studentów kulturoznawstwa (drugiego stopnia). Po zakończeniu projektu specjalność ta jest nadal realizowana na tamtejszym filmoznawstwie w ramach studiów magisterskich. Podobne kierunki i specjalności istnieją także na innych uczelniach, m.in. w Dolnośląskiej Szkole Wyższej we Wrocławiu, na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Uniwersytecie Łódzkim, Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytecie Opolskim czy Uniwersytecie Śląskim.

• 48 B. Liboriussen, P. Martin Regional Game Studies, „Game Studies” 2016 No. 1.

22W tej części tekstu dokonamy ilościowej analizy dorobku polskich badań nad grami wideo. Wyraz „polskie” można tu rozumieć rozmaicie, jako że „uczeni mogą być związani z określonym regionem na wiele sposobów – przez urodzenie, tradycję naukową, miejsce obecnego pobytu, zainteresowania akademickie, wykształcenie itd.”⁴⁸. W poniższej analizie uwzględniamy prace polskojęzyczne, a także anglojęzyczne teksty autorów reprezentujących polskie instytucje naukowe. Kryteria te są jednoznaczne i łatwe do zastosowania, chociaż mogą okazać się problematyczne w przyszłości, jeśli wzrośnie liczba obcokrajowców zatrudnionych w Polsce (np. w ramach projektów grantowych) oraz osób mówiących po polsku i mających polskie obywatelstwo, ale studiujących lub pracujących na zagranicznych uczelniach.

• 49 Dążąc do spełnienia tego wymogu, umożliwiamy czytelnikom prześledzenie procedury selekcyjnej i przy (...)
• 50 W wątpliwych wypadkach posiłkowaliśmy się streszczeniami lub pełnymi tekstami. Zdecydowana większoś (...)

23Podstawą analizy będzie przegląd krajowych czasopism naukowych. Opierając się na nich, mogliśmy stosunkowo łatwo dotrzeć do znacznej liczby publikacji, a zarazem zastosować możliwie ścisłe kryteria doboru danych⁴⁹. Tworzenie listy czasopism rozpoczęliśmy od dwu periodyków groznawczych, „Homo Ludens” i „Replay. The Polish Journal of Game Studies”. Przejrzeliśmy również internetową bazę Arianta (w kategoriach: „kulturoznawstwo”, „kultura fizyczna i sport”, „dziennikarstwo i media”, „pedagogika”, „psychologia” i „psychologia społeczna”), aby upewnić się, że nie pominęliśmy żadnych czasopism specjalistycznych. Potem dodaliśmy do wykazu każdy znany nam periodyk naukowy, który zamieścił choć jeden artykuł o grach wideo, oraz sprawdziliśmy historię wszystkich czasopism z listy, przeglądając spisy treści numerów wydanych do 2015 roku i wynotowując publikacje o stosownej tematyce⁵⁰. Zarówno tutaj, jak i w dalszej części analizy nie wzięliśmy pod uwagę roku 2016, gdyż w czasie powstawania tekstu nie były jeszcze dostępne publikacje wydane w listopadzie bądź grudniu albo antydatowane na ten rok.

• 51 Baza ta jest dostępna pod adresami http://tinylink.pl/25_lat_badan i http://goo.gl/auJzT9. Pominęli (...)
• 52 E. Melcer i in., T.-H. Nguyen, Z. Chen, A. Canossa, M.S. El-Nasr, K. Isbister Games Research Today…(...)

25Wszystkie te zabiegi pozwoliły na przygotowanie bazy danych, która stanowi podstawę poniższej analizy⁵¹. Zbiór ten gromadzi niemal wyłącznie artykuły z zakresu nauk humanistycznych i społecznych – publikacje informatyczne wydają się stanowić oddzielny obieg, podobnie jak w badaniach anglojęzycznych⁵², i na ich temat nie będziemy się wypowiadali.

• 53 Gdybyśmy zamiast tego rozpatrzyli lata 2013-2015 – przypatrując się najnowszemu okresowi badań, a n (...)

26Nasz korpus tekstowy liczy 257 artykułów napisanych przez 154 osoby (109 mężczyzn i 45 kobiet, czyli 71% mężczyzn i 29% kobiet; płeć określamy na podstawie brzmienia imion i nazwisk). Tylko 42 z nich – około 27% – to autorzy lub współautorzy przynajmniej dwu publikacji wydanych w latach 1995-2015 (33 mężczyzn i 9 kobiet, a więc, odpowiednio, 79% i 21%)⁵³. Przyjmując takie szacunkowe kryterium zaangażowania, możemy stwierdzić, że aktywnych badaczy gier wideo w Polsce nigdy nie było wielu.

• 54 Mówiąc ściślej: z Akademii Pedagogiki Specjalnej, Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Politechniki Poznań (...)

28Łódzkiego, 4 osoby nieafiliowane, po 3 osoby z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, po 2 osoby z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Uniwersytetu w Białymstoku, 2 osoby, których afiliacji nie udało się ustalić, oraz po 1 osobie z innych uczelni54. Z tej perspektywy można mówić o dwu grupach badawczych, w Krakowie i Łodzi. Pozostałe osoby należałoby uznać albo za wolnych strzelców (niekiedy współpracujących z powyższymi grupami), albo za członków grup, których aktywność do końca 2015 roku nie przełożyła się na publikację odpowiedniej liczby artykułów.

• 55 Dane dotyczące stopni naukowych zawiera prowadzona przez Ośrodek Przetwarzania Informacji baza dany (...)

35Oprócz artykułów obieg groznawczy w Polsce tworzą również monografie, tomy zbiorowe, a w pewnym sensie także tłumaczenia. Te pierwsze rozkładają się dość równomiernie na lata 2002-2016 i niemal wszystkie są opublikowanymi wersjami prac doktorskich, ewentualnie książkami habilitacyjnymi. Poza 17 monografiami odszukaliśmy cztery tomy zbiorowe i pięć książek tłumaczonych z języka angielskiego. Jeden z tomów zbiorowych został wydany w 2007 roku po konferencji PTBG, a pozostałe siedem pozycji rozłożyło się równomiernie na lata 2010-2016⁵⁵.

• 56 S. Deterding The Pyrrhic victory of game studies…, s. 16-17.

37Badanie gier wideo cieszy się w Polsce rosnącym zainteresowaniem naukowców. Jak zauważa Deterding w odniesieniu do badań anglojęzycznych, „podczas gdy badania nad grami [game research] rozwijają się i różnicują, to w ich ramach groznawstwo [game studies] coraz bardziej zlewa się w relatywnie zamkniętą społeczność, składającą się z badaczy z obszaru humanistyki […], których łączy jednorodna kultura epistemiczna”⁵⁶. Wydaje się, że w ostatnich latach zbliżone zjawisko zachodzi w Polsce (mimo nieco innych uwarunkowań). Oczywiście, około czterdzieściorga zaangażowanych autorów przez ćwierć wieku – to wciąż niedużo. Historia rodzimych badań nad grami nie jest linearna, czego dowodzi chociażby przypadek wczesnych prób ich umiędzynarodowienia i konferencji „Challenge of Computer Games”. W tak małym polu badawczym łatwo mogą się pojawić nowe czynniki, których rolę dzisiaj trudno ocenić. Na przykład może się okazać, że z powodu barier w rozwoju kariery akademickiej jedynie mała część aktywnych obecnie doktorantów pozostanie w rodzimym obiegu naukowym, a bardziej doświadczeni groznawcy mogą z czasem ograniczyć zainteresowanie grami (niektórzy z nich zresztą już po obronie pracy doktorskiej skierowali uwagę na inne zjawiska). Jeżeli jednak utrzymają się tendencje, które przedstawiliśmy we fragmencie dotyczącym najnowszej historii badań, to zapewne polskie groznawstwo zachowa dynamikę i jego znaczenie w krajowej humanistyce będzie stopniowo wzrastało.

• 57 T. Quandt, J. Van Looy, J. Vogelgesang, M. Elson, J.D. Ivory, M. Consalvo, F. Mäyrä Digital Games R (...)

38Równocześnie trzeba pamiętać, że naukowcy działający w polu groznawstwa reprezentują także inne dziedziny. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez zespół Fransa Mäyry⁵⁷ tożsamość naukowa anglojęzycznych badaczy gier jest złożona i rzadko mamy do czynienia z identyfikacją ograniczającą się do jednej dyscypliny. Podobnie polscy groznawcy to zarazem kulturoznawcy, filmoznawcy czy poloniści. W obrębie jednorodnej kultury epistemicznej, o której pisze Deterding, nadal jest zatem miejsce dla wielu różnych punktów widzenia. A jeśli nawet rozwój groznawstwa jako oddzielnej dyscypliny naukowej zostałby w Polsce zahamowany, wciąż prowadzone będą badania gier na gruncie innych dziedzin wiedzy.